Co to jest prolaktyna?

Prolaktyna to nic innego jak białkowy hormon wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Substancja “zawdzięcza” swoją nazwę zdolności do pobudzania laktacji. Proces ten jest natomiast swoistą odpowiedzią na fizjologiczny, typowy dla ssaków, odruch ssania [1].

Gdzie produkowana jest prolaktyna?

Co ciekawe, sprawa z prolaktyną nie jest tak prosta, jakby się mogło wydawać. Hormon jest bowiem syntetyzowany nie tylko w przysadce mózgowej, ale również w ośrodkowym układzie nerwowym, odpornościowym, a także w macicy oraz gruczole sutkowym [1].

Co wpływa na uwalnianie prolaktyny?

Rola prolaktyny nie ogranicza się więc jedynie do reprodukcji, ponieważ wykazano, że hormon bierze udział w regulowaniu homeostazy (równowagi) organizmu. Bodźcem do uwolnienia prolaktyny będzie nie tylko odruch ssania u dziecka, ale również stres (fizyczny, np. związany z chorobą, bólem, jak i psychiczny, który jest wywoływany przykrymi przeżyciami), zapach, dźwięki czy światło.

Choć jedną z przyczyn hiperprolaktynemii (zwiększonego stężenie prolaktyny we krwi) może być guz przysadki (prolaktynoma), podwyższony wynik nie zawsze oznacza chorobę. Zwiększone wydzielanie prolaktyny obserwuje się podczas snu, ciąży, karmienia piersią, doznań seksualnych, wysiłku fizycznego, a nawet po spożyciu pokarmu białkowego czy badania gruczołów sutkowych. Na wydzielanie prolaktyny mają wpływ inne substancje obecne w centralnym układzie nerwowym, np. dopamina.

Podwyższone stężenie prolaktyny może również towarzyszyć uszkodzeniu układu podwzgórzowo-przysadkowego, niedoczynności tarczycy (niewyrównanej), chorobom nerek oraz wątroby. Co więcej, hiperprolaktynemia jest działaniem niepożądanym związanym ze stosowaniem niektórych leków, m.in. neuroleptyków, antydepresantów, obniżających ciśnienie krwi oraz stosowanych w chorobie wrzodowej [2].

Podwyższona prolaktyna — jakie są objawy?

Wśród typowych objawów podwyższonej prolaktyny wymienia się: bolesność piersi, samoistny lub następujący podczas ucisku brodawek sutkowych wyciek mleka (u kobiet niebędących w ciąży), zaburzenia miesiączkowania (brak lub znacznie wydłużone cykle), niepłodność, suchość pochwy oraz spadek libido.

Jeśli jednak hiperprolaktynemia występuje u mężczyzny, objawia się ona najczęściej spadkiem popędu seksualnego, zaburzeniami związanymi z erekcją, niepłodnością (m.in. zmniejszenie ruchliwości plemników), a także ginekomastią (powiększenie gruczołów sutkowych). U obu płci obserwuje się niekiedy również odwapnienie kości, czyli osteoporozę [1].

Jak obniżyć poziom prolaktyny?

To, w jaki sposób obniżyć stężenie prolaktyny we krwi zależy rzecz jasna od przyczyny owego stanu rzeczy. Jeśli mamy do czynienia z guzem przysadki, konieczna może okazać się interwencja chirurgiczna. W leczeniu hiperprolaktynemii stosuje się także leki zaliczane do grupy agonistów dopaminy (pergolid, kabergolid: Dostinex, chinagolid: Norprolac oraz bromokryptynę: Bromocorn). Substancje z tej grupy mają za zadanie uregulować wydzielanie prolaktyny, “odblokować” gruczoły płciowe i przywrócić ich prawidłową funkcję, a także zmniejszyć rozmiary guza przysadki.

Jak wspomniałam wcześniej, hiperprolaktynemię mogą wywoływać również niektóre leki. W takiej sytuacji należy skonsultować z lekarzem odstawienie danego preparatu lub wprowadzenie terapii alternatywnej.

Bywa, że przyczyną podwyższonej prolaktyny jest niewyrównana niedoczynność tarczycy. Jak nietrudno się domyślić, konieczna jest wówczas konsultacja endokrynologiczna, podczas której specjalista ustali, w jaki sposób wyrównać stężenie TSH oraz hormonów FT3 i FT4 [1, 2].

Jak obniżyć poziom prolaktyny naturalnie?

Istnieją doniesienia naukowe mówiące o tym, że niektóre zioła i mikroelementy mogą być pomocne w przywróceniu prawidłowego stężenia prolaktyny we krwi.

Uwaga! Nie należy stosować żadnego z niżej wymienionych składników bez kontroli lekarza.

Wyciągi roślinne

Jednym z takich składników jest wyciąg z owoców niepokalanka zwyczajnego (łac. Agni casti fructus). Przyjmowanie preparatów zawierających ten surowiec (zarejestrowane jako leki: Castagnus, Cyclodynon, Feminon PMS) ma na celu m.in. złagodzenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego, zmniejszenie uczucia obrzmienia piersi. Kluczowym składnikiem są w tym przypadku diterpeny, które wykazują zbliżone właściwości do dopaminy (obniżającej stężenie prolaktyny).

Hiperprolaktynemia to przedmiot zainteresowania tradycyjnej medycyny chińskiej. Mowa o Hordei fructus germinatus, czyli wysuszonych kiełkujących ziarnach jęczmienia zwyczajnego (inna nazwa: Mai-Ya). Dokładny mechanizm działania substancji nie został jeszcze dokładnie poznany, jednak wyniki badań przeprowadzonych na szczurach wykazały wpływ na regulację stężenia prolaktyny we krwi.

Należy również w tym miejscu nadmienić o medycynie ajurwedyjskiej, która do normalizacji poziomu prolaktyny wykorzystuje wyciągi ze świerzbca właściwego (łac. Mucuna pruriens). Substancja zawiera L-dopę, stąd była stosowana wspomagająco w terapii choroby Parkinsona. W literaturze istnieją nieliczne badania wykazujące korzystny wpływ ekstraktu na stężenie prolaktyny [3].

Mikroelementy

Uważa się, że jednym z mikroelementów, który może być pomocny w uregulowaniu poziomu prolaktyny, jest witamina B6. Badania wykazały, że przyjmowanie wysokich dawek tego składnika może wspomóc normalizację cyklu miesiączkowego, a nawet ustąpienie mlekotoku. Jednak zauważono, że objawy niejednokrotnie powracały po odstawieniu witaminy B6. Co więcej, stosowanie wysokich dawek tego mikroelementu bez kontroli lekarza może okazać się szkodliwe. Znane są, chociażby przypadki ciężkich neuropatii obwodowych.

Pod kątem wpływu na regulację stężenia prolaktyny badano również cynk. Choć jest on składnikiem wielu białek, a także bierze udział w licznych procesach enzymatycznych, jego skuteczność w tym przypadku wymaga dalszych badań [3].